Riskli Gebelik 

Gebelik, fizyolojik bir süreç olmakla birlikte anne adayının vücudunda çok sayıda sistematik değişikliğe yol açar. Bu değişiklikler, annenin mevcut sağlık durumu, genetik yapısı, çevresel faktörler ve gebelikle ilgili durumlarla birleştiğinde, anne ve bebek açısından çeşitli riskler ortaya çıkabilir. “Riskli gebelik” terimi, gebelik sürecinde anne veya bebeğin sağlığını tehdit edebilecek durumların mevcut olduğu gebelikleri ifade eder. Bu tür gebeliklerde, standart gebelik takibinden farklı olarak daha sık, daha kapsamlı ve multidisipliner bir izlem gerekir.

Riskli gebelik takibi, hem anne hem de bebeğin yaşam şansını artırmak, doğum öncesi ve sonrası komplikasyonları en aza indirmek ve sağlıklı bir doğum gerçekleştirmek için kritik öneme sahiptir.

Riskli gebelik tanımı ve sınıflandırması

Riskli gebelik, anne adayında gebelik öncesinde var olan veya gebelik sırasında ortaya çıkan tıbbi, obstetrik ya da sosyal nedenlerden dolayı, anne veya bebeğin sağlık açısından normalden daha fazla risk altında olduğu durumdur.

Riskli gebelikler şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Prekonsepsiyonel riskler (gebelik öncesi var olan riskler)

  • Diyabet, hipertansiyon, kalp hastalıkları, böbrek yetmezliği, tiroit hastalıkları

  • Geçirilmiş cerrahiler

  • Önceki gebeliklerde komplikasyon öyküsü (preeklampsi, erken doğum, ölü doğum vb.)

• Gebelik sırasında ortaya çıkan riskler

  • Gebelik zehirlenmesi (preeklampsi, eklampsi)

  • Gebelik diyabeti (gestasyonel diyabet)

  • Plasenta anomalileri (plasenta previa, plasenta dekolmanı)

  • Erken membran rüptürü

  • Fetüste gelişme geriliği (IUGR)

• Fetüse ait riskler

  • Doğumsal anomaliler

  • Kromozomal bozukluklar

  • Çoğul gebelikler

• Sosyal ve çevresel riskler

  • İleri anne yaşı (>35) veya çok genç yaş (<18)

  • Düşük sosyoekonomik durum

  • Yetersiz beslenme

  • Sigara, alkol, uyuşturucu kullanımı

Risk faktörleri

• • Riskli gebelikte risk faktörleri çok geniştir ve hem anneye hem de bebeğe ait olabilir. Başlıca risk faktörleri:

    1. Anne yaşının aşırı düşük veya yüksek olması

       • Genç yaşta gebelik, yeterli kemik gelişimi ve beslenme desteğinin olmaması nedeniyle risklidir.

       • İleri yaşta gebelikte ise kromozom anomalileri (özellikle Down sendromu) ve preeklampsi riski artar.

    2. Kronik hastalıklar

       • Diyabet: Kan şekeri kontrolsüzlüğü bebekte organ anomalilerine ve düşük riskine yol açabilir.

       • Hipertansiyon: Plasenta kan akımını azaltarak IUGR ve preeklampsi riskini artırır.

       • Kalp hastalıkları: Gebelik sırasında artan kardiyak yük, anne sağlığı için tehlikeli olabilir.

    3. Önceki gebeliklerde komplikasyon öyküsü

       • Erken doğum, ölü doğum, preeklampsi öyküsü olan kadınlar yeniden risk taşır.

    4. Çoğul gebelikler

       • İkiz, üçüz gebeliklerde erken doğum, gelişme geriliği ve plasenta sorunları daha sık görülür.

    5. Plasenta ve zar problemleri

       • Plasenta previa, plasenta akreta gibi durumlar ciddi kanamalara yol açabilir.

    6. Enfeksiyonlar

       • Toksoplazma, rubella, CMV, sifiliz gibi enfeksiyonlar bebeğin sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir.

Riskli gebelikte anneye ve bebeğe yönelik olası komplikasyonlar

Riskli gebelik takibi yapılmadığında şu komplikasyonlar görülebilir:

Anneye ait komplikasyonlar

• Aşırı kanama (postpartum hemoraji)

• Eklampsi nöbetleri

• Enfeksiyonlar

• Organ yetmezlikleri (karaciğer, böbrek)

Bebeğe ait komplikasyonlar

• Erken doğum ve buna bağlı prematürite

• Düşük doğum ağırlığı

• Doğumsal anomaliler

• İntrauterin ölüm

Riskli gebelik takibinin amaçları

Riskli gebelik takibinde temel hedefler şunlardır:

• Risk faktörlerini erken dönemde saptamak

• Anne ve bebek sağlığını korumak

• Komplikasyonları önlemek veya erken müdahale etmek

• Doğumun zamanlamasını ve şeklini optimal belirlemek

• Doğum sonrası bakım planını oluşturmak

Takipte kullanılan yöntemler ve değerlendirme basamakları

Riskli gebelik takibinde kullanılan başlıca yöntemler:

• Ayrıntılı anamnez ve fizik muayene

• Laboratuvar testleri: Kan sayımı, biyokimya, enfeksiyon taramaları

• Ultrasonografi: Bebeğin gelişimi, plasenta durumu, amniyon sıvısı miktarı

• NST (Non-Stress Test): Bebeğin kalp atım paternlerini değerlendirme

• Doppler ultrason: Plasenta ve göbek kordonu kan akımını inceleme

• Fetal ekokardiyografi: Kalp anomalilerinin taranması

Takip sıklığı ve multidisipliner yaklaşım

Riskli gebeliklerde takip sıklığı, riskin türüne göre değişir.

• Bazı durumlarda haftalık, hatta günlük takip gerekebilir.

• Kadın doğum uzmanı dışında, perinatolog, endokrinolog, kardiyolog, nefrolog, diyetisyen gibi uzmanlarla iş birliği yapılır.

Türkiye’de riskli gebelik yönetimi ve rehberler

Türkiye’de Sağlık Bakanlığı’nın yayımladığı Doğum Öncesi Bakım Rehberi riskli gebeliklerin tanı, takip ve sevk kriterlerini detaylı olarak belirler. Her ilde belirli merkezlerde perinatoloji klinikleri mevcuttur. Bu merkezlerde, yüksek riskli gebelikler ileri düzey cihazlar ve deneyimli ekipler tarafından izlenir.